Zhdukja e gazetarit saudit Jamal Khashoggi ka vënë në qendër të vëmendjes Princin e Kurorës së Arabisë Saudite, Mohammad bin Salman, ose MBS.
Meqë ai i tejkaloi rivalët e tij për t’u bërë udhëheqës de facto i Arabisë Saudite në vitin 2015, 33-vjeçari ka marrë një mbulim të favorshëm në mediat ndërkombëtare, me një numër raportesh të fokusuara në reformat e tij ekonomike dhe sociale në mbretërinë konservatore.
Në mars, ai shëtiti Shtetet e Bashkuara në mes të një turbullire të publicitetit, duke i mbuluar edhe ballinat e revistës Time, si dhe duke dhënë intervista për mediat prestigjioze amerikane.
Megjithatë, siç shkruan aljazeera.com, përcjell Telegrafi, rasti Khashoggi ka zhvendosur fokusin në anën e errët të Salman, i cili përfshin burgimin e kritikëve dhe aktivistëve të të drejtave të njeriut, mijëra vdekjeve të civilëve në Jemen dhe një rritje të shpejtë të numrit të ekzekutimeve që nga ardhja e tij në pushtet.
Shkatërrimi ajror i Jemenit
Në vitin 2015, Arabia Saudite ndërhyri në luftën civile në Jemenin fqinj, duke nisur një fushatë ajrore që synonte rebelët e Houthit, të cilët shpejt po fitonin territor.
Me mbështetjen logjistike nga SHBA-të, aleanca Arabia Saudite-Emiratet e Bashkuara Arabe kanë kryer më shumë se 16,000 sulme në zonat e kontrolluara nga Houthit.
Madje, organizatat e të drejtave të njeriut kanë akuzuar forcat e koalicionit të udhëhequr nga Arabia Saudite për bombardimin pa dallim të civilëve dhe spitaleve, shkollave dhe infrastrukturave të tjera.
Përveç një fushate të zgjatur ajrore, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe kanë bllokuar gjithashtu portin strategjik të Hodeidah, të cilin e shohin si pika hyrëse kryesore e armëve për Houthit, të mbështetur nga Irani, rivali i Arabisë Saudite.
Si rezultat i kësaj bllokade, ndihma e rëndësishme humanitare nuk ka qenë në gjendje të arrijë Jemenin.
Që nga viti 2015, të paktën 10,000 njerëz janë vrarë në luftën e Jemenit, mijëra të tjerë kanë vdekur nga uria që rezultoi nga lufta dhe miliona njerëz janë zhvendosur.
Duke folur për “Time” në prill të vitit 2018, MBS mbrojti ndërhyrjen e udhëhequr nga Arabia Saudite në Jemen, duke thënë: “Në çdo operacion ushtarak gabimet ndodhin … Sigurisht, çdo gabim i bërë nga Arabia Saudite ose koalicioni janë gabime të paqëllimshme”. “Ne nuk duhet të kemi një Hezbollah të ri në gadishullin arab, kjo është një vijë e kuqe jo vetëm për Arabinë Saudite, por për të gjithë botën”.
Burgosja e aktivistëve për të drejtat e grave
Më parë këtë vit, Arabia Saudite i lejoi gratë të vozisin, një lëvizje e parë nga shumë njerëz si një hap progresiv për të drejtat e grave në mbretëri.
MBS u pa në përgjithësi si forca kryesore pas vendimit, por ishte një grup aktivistësh sauditë për të drejtat e njeriut të cilët së pari luftuan për të drejtën e vozitjes në vitet 1990 dhe vazhduan të shtynin publikisht këtë të drejtë që nga ajo kohë.
Disa aktivistë, kryesisht gra, por edhe disa burra, u arrestuan në fillim të këtij viti, vetëm disa javë përpara se ndalimi zyrtar të hiqej.
Human Rights Watch (HRW) kritikoi arrestimet, duke thënë se ishte një përpjekje nga MBS të tregonte se ai nuk do të pranonte kritika ndaj sundimit të tij.
Aktivistët janë ende në burg, së bashku me shumë aktivistë të tjerë të të drejtave të njeriut të arrestuar me akuza të tjera.
Duke folur për Bloomberg më parë këtë muaj, MBS tha se arrestimet ishin “jo për gratë që kërkonin të drejtën për të vozitur… Nuk ka të bëjë fare me këtë”.
Ai tha se disa prej të arrestuarve kishin lidhje me agjencitë e huaja të zbulimit dhe kishin provuar të dëmtonin Arabinë Saudite.
“Pastrimi” në Ritz-Carlton
Që kur u bë princ i kurorës, MBS jo vetëm që goditi aktivistët e të drejtave të njeriut, por edhe rivalët politikë.
Në vitin 2017, forcat e sigurisë së Saudisë arrestuan disa qindra nga njerëzit më të pasur në vend, gjoja në një përpjekje për të luftuar korrupsionin midis niveleve më të larta të burokracisë saudite.
Ata të arrestuar u mbyllën për disa javë në hotelin luksoz Ritz-Carlton në Riad, ku disa thuhet se ishin keqtrajtuar fizikisht.
Një raport i “New York Times”, shkruan aljazeera, përcjell Telegrafi, tha se 17 të burgosur kërkuan trajtim spitalor pas abuzimit fizik, duke përfshirë një që më vonë vdiq në paraburgim.
Sipas ekspertëve, MBS ka përdorur “spastrimin” për të hequr njerëzit që potencialisht mund të përbëjnë një kërcënim politik ndaj princit të kurorës.
“Nëse qëllimi juaj është me të vërtetë anti-korrupsioni, atëherë ju sillni disa raste…”, kishte thënë Greg Gause, ekspert i Gjirit në Universitetin A&M të Teksasit për Al Jazeera, përcjell Telegrafi.
Njeriu pas krizës me Katarin
Më 5 qershor 2017, katër vende ndërprenë marrëdhëniet diplomatike me Katarin dhe vendosën një bllokadë diplomatike dhe tregtare në fqinjin e tyre të Gjirit.
Arabia Saudite e mbylli kufirin e saj tokësor me Katarin, duke i kthyer fqinjët e saj në një ishull të arritshëm vetëm nga ajri dhe deti.
Masa për të prerë marrëdhëniet me Katarin u nxit kryesisht nga MBS dhe Princi i Kurorës së Emirateve të Bashkuara Arabe, Mohammed bin Zayed Al Nahyan, dhe që duket se nuk kanë arritur asgjë të rëndësishme përveç ndarjes së Këshillit të Bashkëpunimit të Gjirit.
Sipas një raporti nga The Intercept, plani origjinal i bllokadës përfshinte edhe një aspekt ushtarak, me forcat saudite dhe ato të EBA-së që të pushtonin Katarin.
Komploti përfshiu trupat tokësore saudite që kalonin kufirin tokësor në Katar dhe me mbështetjen ushtarake nga Emiratet e Bashkuara Arabe, të përparonin 100 km në brendësi dhe marrjen e kryeqytetit të Katarit, Doha.
Bazuar në informacionin që thuhet se është marrë nga një anëtar i tanishëm i komunitetit të inteligjencës amerikane dhe dy ish-zyrtarë të Departamentit të Shtetit, Intercept tha se komploti i grushtit të shtetit, i cili u krijua kryesisht nga Arabia Saudite dhe princat e kurorës së Emirateve të Bashkuara Arabe, “ishte vetëm disa javë larg të realizohej”.
Por presioni nga ish-Sekretari i Shtetit i SHBA-ve, Rex Tillerson, bëri që princi i kurorës saudite të tërhiqej, i cili ishte i shqetësuar se pushtimi do të dëmtonte marrëdhëniet afatgjata të Arabisë Saudite me SHBA-të.
Dhe më shumë se një vit më vonë, bllokada kundër Katarit ende qëndron, me Katarin që refuzon të “dorëzohet” ndaj kërkesave të bëra nga Arabia Saudite dhe tre aleatët e saj.
Ekzekutimet në rritje
Gjatë dy viteve të fundit, MBS ka krijuar disa reforma shoqërore në Arabinë Saudite, duke përfshirë hapjen e teatrove të parë të kinemasë të vendit dhe duke lejuar koncerte muzikore, lëvizje të konsideruara nga shumë njerëz si progres drejt një shoqërie më të hapur.
Por, sipas Aljazeera, përcjell Telegrafi, gjatë të njëjtës periudhë, numri i ekzekutimeve në mbretërinë është rritur ndjeshëm.
Arabia Saudite, ka qenë në pesë vendet me numrin më të lartë të ekzekutimeve të kryera për më shumë se një dekadë.
Sipas organizatave të të drejtave të njeriut Reprieve dhe Amnesty International, numri i ekzekutimeve ka shënuar një rritje të theksuar në vitet e fundit.
“Në tetë muaj pasi ai u caktua princi i kurorës, 133 vetë u ekzekutuan”, citohet të ketë thënë Reprieve në mars të këtij viti.
“Mohammed bin Salman ka mbikëqyrur ekzekutimin e 16 njerëzve mesatarisht në muaj, çdo muaj, që nga emërimi i tij. Nëse kjo normë vazhdon, 2018 mund të shohë 200 ekzekutime, numri më i madh i ekzekutimeve të regjistruara ndonjëherë në Arabinë Saudite për një vit”, ka shtuar organizata.
Amnesty International gjithashtu ka dënuar përdorimin e shquar të Arabisë Saudite të dënimit me vdekje, duke shtuar se vendi e përdor dënimin si një mënyrë për të frenuar kritikat nga minoriteti Shia në vend.
“Këto ekzekutime brutale janë akti më i fundit në persekutimin e vazhdueshëm të pakicës shiite nga autoritetet e Arabisë Saudite. Dënimi me vdekje po shpërndahet si një armë politike për t’i ndëshkuar ata për guximin për të protestuar kundër trajtimit të tyre”, ka thënë Amnesty vitin e kaluar.
Organizata gjithashtu kritikoi MBS personalisht, duke thënë se princi i kurorës duhet të investojë në të drejtat e njeriut, e jo për udhëtime jashtë vendit.
Zhdukja e Jamal Khashoggi
Më 2 tetor, gazetari saudit dhe kritiku i MBS, Jamal Khashoggi hyri në konsullatën e Arabisë Saudite në Stamboll për të marrë një dokument që vërtetonte divorcin e tij nga ish-gruaja e tij.
Që nga ai moment, ai nuk është parë më.
Autoritetet turke besojnë se Khashoggi u vra brenda misionit nga një skuadër saudite.
Zyrtarët sauditë kanë mohuar akuzat, duke këmbëngulur se Khashoggi u largua nga ndërtesa pak pasi hyri.
Që atëherë, një lojë diplomatike e shahut është luajtur Arabia Saudite, Turqia dhe shumë lojtarë të tjerë ndërkombëtarë.
Khashoggi, dikur këshilltar i anëtarëve të familjes mbretërore, u vendos në favor të kritikave ndaj programit të reformës së bin Salman.
“Ndërsa flasim sot, ka intelektualë dhe gazetarë sauditë të burgosur”, kishte thënë Khashoggi për Al Jazeera në një intervistë në mars.
